وقتی در مورد انحراف بینی صحبت می‌کنیم، اولین مسأله‌ای که به ذهن ما خطور می‌کند گرفتگی بینی می‌باشد که این مسأله تا حدود بسیار زیادی درست می‌باشد. اگرچه مهم‌ترین مسأله در انحراف بینی گرفتگی بینی می‌باشد ولیکن باید مد نظر داشته باشیم که انحراف تیغه بینی ممکن است باعث ایجاد مسایل دیگری از جمله سردرد و عفونت سینوس‌ها گردد. در عین حال ممکن است که کسی انحراف بینی داشته باشد ولی با مشکل خاصی هم  روبه‌رو نباشد.

انحراف تیغه بینی در اکثر افراد دیده می‌شود. با این حال نمی‌توان اظهار کرد که تمامی این موارد از اهمیت کلینیکی بر خوردار هستند واگر کسی  دچار انحراف تیغه بینی باشد الزاما باید تحت مراقبت و درمان قرار بگیرد.

همچنین بخوانید :

چگونه می توان متوجه شد انحراف بینی داریم یا خیر؟

دلیل انحراف تیغه بینی چیست و چگونه درمان می شود؟ 

ساختار اصلی تیغه بینی چگونه است؟

انحراف بینی-پیش از هر چیز جهت آشنایی با این بیماری لازم است تا با ساختار تیغه بینی آشنا شویم. تیغه بینی تیغه‌ای است بسیار نازک که در قسمت‌های مختلف ضخامت آن بین 1 تا 2 میلیمتر می‌باشد که دو حفره بینی را از هم جدا می‌کند و قاعدتا باید دقیقا در حد وسط بینی قرار بگیرد ولی همانطور که ذکر آن به میان آمد انحراف جزیی آن به طرفین الزاما با مشکل خاصی همراه نخواهد بود.تیغه بینی از لحاظ ساختمانی دارای دو قسمت می باشد، یکی قسمت جلویی که ساختاری غضروفی دارد و دیگری قسمت پشتی و بالایی که از استخوان تشکیل شده است. غضروف بافتی است نیمه سخت که از قوام و پایداری خوبی برخوردار می‌باشد و دارای حالتی ایستایی می‌باشد اما در مقایسه با استخوان به مراتب نرم‌تر و انعطاف پذیرتر می‌باشد و به راحتی قابل بریده شدن است.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که قسمت جلویی و پایینی بینی از غضروف تشکیل شده این است که حالت ارتجاعی داشته باشد و بینی بتواند به طرفین حرکت بکند و خداوند این قسمت از بینی را اینگونه خلق کرده که بینی صرفا یک عضو کاملا ثابت نباشد و بتواند به طرفین حرکت مختصری داشته باشد. از دیگر دلایل غضروفی بودن قسمت پایین بینی این است که چون این قسمت بیشتر در معرض ضربه قرار دارد در صورت وارد آمدن ضربه به این قسمت دچار شکستگی نشود. این در حالی است که قسمت استخوانی که سخت‌تر می‌باشد در صورت وارد شدن ضربه شکننده‌تر است. لازم به ذکر است که بر روی این دو قسمت تیغه، یک پوشش مخاطی نازک قرار دارد که علی‌رغم نازک بودن از اهمیت به سزایی برخوردار می‌باشد، هم از لحاظ خون رسانی به تیغه بینی و هم از این لحاظ که این پوشش در تنظیم درجه حرارت دمی و کیفیت تنفسی و بویایی مهم می‌باشد.

چه وظیفه‌ای بر عهده تیغه بینی می باشد؟

انحراف بینی-از لحاظ عملکرد وظیفه تیغه بینی تنها همان جدا کردن دو قسمت بینی از یکدیگر می‌باشد. یکی از محاسن این که دو قسمت بینی جدا از هم می‌باشند این است که بیماری‌ها و میکروب‌ها به راحتی از یک سمت به سمت دیگر قابل انتقال نخواهند بود. از دیگر محاسن جدا شدن فضای داخل بینی به دو قسمت کوچکتر این است که اگر این فضا از یک حدی بزرگتر باشد ممکن است هوا در هنگام ورود به داخل بینی دچار چرخش شود و مشکلاتی را برای عمل تنفس ایجاد کند. با باریک‌تر شدن فضای ورودی هوا به درون یک محفظه در صورت ثابت بودن فشار مکنده هوا سرعت بالاتر می‌رود و امکان ایجاد گردابه هوا کاهش می‌یابد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که تیغه بینی وظیفه تنظیم هوای وردی به بینی را برعهده دارد. از دیگر اثرات وجود تیغه بینی می‌توان به نگه داشتن شکل ظاهری بینی اشاره کرد. درافرادی که تیغه بینی آنها در اثر ضربه دچار شکستگی شده است می‌توان به راحتی مشاهده کرد که در اثر آسیب دیدگی این عضو، بینی شکل ظاهری خود را از دست داده و دچار افتادگی شده و به اصطلاح حالت کوفتگی پیدا می‌کند.

بخش‌های دیگری هم در تیغه بینی وجود دارد، از آن جمله می‌توان به بخش‌هایی اشاره کرد که در صورت تحریک باعث بروز سردردهای شدید می‌شوند و در برخی از مواقع دلیلی هستند برای آغاز میگرن.

چه عواملی باعث انحراف بینی می‌شوند یا بر آن موثرند؟

*یکی از مهم‌ترین عوامل دخیل در انحراف بینی عوامل تکاملی و ارثی می‌باشند. عامل تکاملی و ارثی در انحراف بینی بدان معنا می‌باشد که در هنگام جنینی به خاطر اختلافاتی که در جثه و اندام پدر و مادر وجود دارد و همین طور به خاطر اختلافات ژنتیکی، تیغه در هنگامی که می‌خواهد رشد پیدا کند به خاطر این عدم تشابه که ازسمت پدر و مادر به ارث می‌برد به صورت نامتقارن در دو طرف بینی رشد می‌کند علاوه بر اینکه رشد تیغه و گوشت و پوست هم  باهم همخوانی لازم را ندارند و در نتیجه تیغه بینی دچار انحراف می‌شود. این نوع انحراف بینی به عنوان انحراف تکاملی هم شناخته می‌شود. این انحراف بینی ممکن است که از ابتدا وجود نداشته باشد و با مرور زمان و رشد نوزاد و بالاتر رفتن سن او کم‌کم نمایان گردد، از این روست که این نوع انحراف بینی را به عنوان انحراف تکاملی نیز می‌شناسند که همان‌طور که ذکر شد دلیل آن اختلاف میزان رشد قسمت‌های مختلف بینی با همدیگر می‌باشد. در برخی موارد افرادی که دچار مشکلات تنفسی هستند به عنوان مثال دارای لوزه سوم بزرگتر از حد معمول هستند ممکن است دچار تغییراتی در ساختار دستگاه تنفسی بشوند، مثلا سقف دهان آنها گودتر بشود و به دلیل اینکه سقف دهان در زیر فضای بینی قرار دارد با گودتر شدن آن به تیغه بینی فشار وارد می‌شود و باعث انحراف تیغه بینی می‌شود. در دیگر موارد کسانی که دچار بیماری‌های فک و صورت هستند ممکن است که دچار انحراف بینی شوند، مثلا کسانی که دارای فک بالایی کوچک‌تری هستند ممکن است که دچار انحراف تیغه بینی بشوند. همین طور کسانی که دچار بیماری لب شکری و یا شکاف کام هستند تقریبا در تمامی موارد به انحراف بینی دچار می‌شوند.

*عامل دوم در انحراف تیغه بینی، ضربه می‌باشد. ضربه‌ها در ایجاد انحراف بینی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. برخی از ضربه‌ها در دوران طفولیت و کودکی و یا حتی در زمان تولد نوزاد به بینی وارد می‌شوند که در نتیجه آن تیغه بینی دچار انحراف می‌شود. در خیلی از این موارد حتی با اینکه ضربه‌ها شدید نمی‌باشند ولی باعث انحراف بینی می‌گردند. در موارد دیگر تصادف‌ها و درگیری‌های خیابانی و برخورد جسم سخت به بینی که به هر دلیل می‌تواند باعث شکستگی تیغه و استخوان بینی بشوند. در برخی موارد ممکن است که بینی دچار شکستگی نشود ولی با وارد آمدن ضربه در زیر غضروف خون ریزی ایجاد شود و این خونریزی در صورتی‌که به موقع تشخیص داده نشود و درمان نگردد باعث انسداد راه تنفسی، از بین رفتن لایه مخاطی و تغییر شکل ظاهری بینی می‌گردد.

عوارض و ناراحتی‌های حاصل از انحراف بینی کدامند؟

عوارض انحراف بینی-از مضرات گرفتگی و انحراف بینی می‌توان به اختلاف کیفیت هوای تنفسی از راه بینی و دهان اشاره کرد که از نظر تمیزی  و درجه حرارت بسیار با هم اختلاف دارند و این می‌تواند عاملی در به‌وجود آوردن ناراحتی‌هایی در دراز مدت برای افرادی که دچار گرفتگی راه تنفسی هستند، گردد. از آن جمله می‌توان به خشکی دهان و مشکلات بویایی اشاره کرد. از طرف دیگر افرادی که دچار گرفتگی راه تنفسی هستند پس از مدتی به دلیل مشکلات تنفسی ممکن است که از نظر روانی دچار ناراحتی‌هایی شوند.

در برخی موارد انحراف بینی می‌تواند بر روی دهانه سینوس‌های فرد تاثیر بگذارد و باعث شود که فرد مستعد سرماخوردگی و سینوزیت‌های مزمن گردد. سردردها هم در پاره‌ای از موارد مربوط به انحراف بینی می‌باشند به گونه‌ای که در موارد متعددی بعد از برطرف کردن مشکل انحراف بینی فرد، مشاهده شده که مشکل سردرد او هم کاملا مرتفع گردیده است.

راههای تشخیص انحراف بینی کدامند؟

تشخیص انحراف بینی معمولا با یک معاینه بسیار ساده بینی صورت می‌پذیرد، این معاینه می‌تواند با آندوسکوپ انجام شود زیرا این امکان را به پزشک می‌دهد که تمامی قسمت‌های تیغه بینی را به دقت مشاهده کرده و مورد معاینه قرار دهد. اگر فرد فقط دچار انحراف بینی باشد برای تشخیص آن احتیاج به کار خاص دیگری نمی‌باشد ولی در مواردی با انجام سی تی اسکن هم می‌توان به خوبی مشکلات را مشاهده کرد و اگر شخص به عوارضی همچون سینوزیت گرفتار باشد آن را تشخیص داد.

راه درمان انحراف بینی چیست؟

از لحاظ درمانی اگر کسی دچار عوارض انحراف بینی شده باشد نیاز به جراحی دارد. جراحی به این صورت انجام می‌گیرد که کاملا از ناحیه داخل بینی لایه‌های مخاطی محافظ را کنار زده و قسمتی را که دچار مشکل می‌باشد برداشته و یا ترمیم می‌کنند. در بسیاری از موارد در حین برطرف کردن انحراف تیغه بینی لازم است که پزشک توربین‌های بینی را هم مرتب و درست کند. برای مثال وقتی که انحراف بینی به سمت راست وجود دارد توربین‌های حفره سمت چپ به صورت جبرانی بزرگتر شده و می‌توانند در این طرف بینی هم انسداد ایجاد کنند.

در روش‌های قدیمی جراحی انحراف بینی هنگامی که لایه مخاطی برداشته می‌شد کل محتویات زیر آن یعنی غضروف و استخوان را تخلیه می‌کردند که باعث بروز مشکلاتی از جمله افتادگی نوک و فرورفتگی پشت بینی می‌شد که این روش‌ها امروزه منسوخ شده است.

آیا جراحی تیغه بینی خطراتی را برای بیمار در پی دارد؟

عمل جراحی انحراف بینی-معمولا در طی یک عمل جراحی مهمترین عاملی که یک بیمار را تهدید می‌کند اثرات ناشی از بیهوشی می‌باشد. در مورد این عمل می‌توان گفت که خوشبختانه در بسیاری از موارد می‌توان با بی حسی‌های موضعی و یا بیهوشی‌های ساده عمل انحراف بینی را به انجام رساند و خطر خاصی شخص بیمار را تهدید نمی‌کند.

سن مناسب برای انجام عمل جراحی بر روی تیغه بینی چه سنی است؟

نکته مهم دیگر در مورد عمل انحراف بینی، سن افرادی است که می‌خواهند مورد عمل قرار بگیرند. اگر فرد دارای مشکل حادی نباشد و به اصطلاح دچار انسداد نسبی باشد، سعی بر این است که تا اتمام سن رشد مورد عمل قرار نگیرد. اما در مواردی که مشکل حاد باشد و شخص دچار گرفتگی شدید باشد، به صلاح است که عمل زودتر انجام شود زیرا خود این گرفتگی در صورتی که شدید باشد، می‌تواند برای کودکان اشکالاتی را در شکل ظاهری صورت ایجاد کند. علاوه بر آن ممکن است که شخص دچار اختلالات ریوی بشود.

آیا بعد از عمل جراحی بر روی تیغه بینی به مراقبت‌های ویژه ای نیاز است؟

بعد از عمل انحراف بینی ممکن است که داخل بینی توسط پدهای خاصی پانسمان بشود که این پدها فقط جلوی خونریزی را می‌گیرند و برای تنفس بیمارمشکلی ایجاد نخواهند کرد. بیمار معمولا بعد از عمل انحراف بینی احتیاج به یک تا دو روز استراحت دارد و معمولا اگر چیزی درون بینی او قرار گرفته باشد بعد از دو روز خارج خواهد شد و او قادر خواهد بود که به زندگی عادی خود برگردد..../

پرسش هایی که برای این گروه از بیماران مطرح می شود این است که آیا می توانند مانند یک فرد عادی زندگی کنند و دیگر این که آیا روزی قادر خواهند بود به راحتی نفس بکشند؟

برای پاسخ به این پرسش ها پای صحبت دکتر حسام جهاندیده، متخصص گوش و حلق و بینی نشسته ایم تا درباره این مشکل و راه های درمانی آن بیشتر بدانیم.

انحراف تیغه بینی چه نوع اختلالی است؟

انحراف تیغه بینی اختلالی است که در آن تیغه جداکننده بینی دچار خمیدگی یا شکستگی می شود. این تیغه در قسمت جلو از یک غضروف چهار گوش تشکیل شده است که از ناحیه پشت و کف به چند استخوان دیگر متصل می شود. اگر این انحراف شدید باشد، مشکلاتی را برای بیمار ایجاد می کند. مثلا امکان دارد یک یا هر دو سوراخ بینی دچار انسداد و گرفتگی شود. طبیعی است گرفتگی روی تنفس بیمار اثر گذاشته و گاه آن را به طور کامل مختل می کند.

تقریبا 80 درصد افراد، درجاتی از این انحراف را دارند، اما مشکل شان آنقدر شدید نیست که متوجه شده و برای درمان به پزشک مراجعه کنند و فقط درصد کمی از بیماران دچار اختلال در تنفس هستند و به جراحی نیاز پیدا می کنند.

انحراف بینی چه علائمی دارد؟

شایع ترین علامت انحراف تیغه بینی، گرفتگی یک یا هر دو سوراخ بینی است که با اشکال در نفس کشیدن ظاهر می شود. اغلب اوقات نیز در یک سمت بیشتر از طرف مقابل احساس می شود. نکته جالب توجه این است که بیمار در طرفی که دچار تنگی است، احساس گرفتگی نمی کند و ممکن است گرفتگی را در هر دو سمت و به صورت متناوب یا حتی در طرف مقابل ذکر کند.

سایر علائم انحراف بینی عبارتند از: خون دماغ شدن،تنفس صدادار، خروپف کردن، اختلال در خواب،خشکی دهان به دلیل تنفس با دهان باز، احساس فشار و گرفتگی در مجرای تنفسی بینی، درد در ناحیه سر و صورت، ترشحات پشت حلق و عفونت مکرر سینوس.

البته عارضه دیگری نیز وجود دارد که کمتر در بین بیماران دیده می شود. این اختلال، قطع تنفس در خواب است که اگر اتفاق بیفتد ممکن است بیمار در معرض خطر اختلالات قلبی ـ عروقی قرار گیرد که حتما باید تحت درمان سریع قرار بگیرد.

آیا ممکن است سردرد در برخی از افراد ناشی از انحراف بینی باشد؟

این پرسش به طور مکرر درباره بیماران مبتلا به سینوزیت نیز پرسیده می شود. انحراف بینی در بسیاری از موارد به خودی خود عامل ایجاد سردرد نیست. بسیاری از بیمارانی که از سردرد شاکی هستند، معمولا از میگرن یا سردرد تنشی رنج می برند.

البته در مواردی انحراف بینی بخصوص انحرافات شدید که با دیواره جانبی بینی تماس دارد (اصطلاحا دارای نقاط تماسی هستند) می تواند به سردرد منجر شود. به هر حال بینی، عضو مهمی است و عصب های فراوانی دارد که می تواند در ایجاد دردهای سر و صورت نقش داشته باشد.

انحراف بینی چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص انحراف تیغه بینی معمولا معاینه توسط متخصص گوش، حلق و بینی کافی است. در برخی موارد ممکن است برای تشخیص قطعی و کامل به آندوسکوپی بینی یا سی تی اسکن نیاز باشد. آندوسکوپی روشی ساده و دقیق است که به صورت سرپایی در مطب انجام می شود.

انحراف بینی چگونه درمان می شود؟

برای درمان انحراف بینی ممکن است در موارد خفیف از برخی دارو ها کمک گرفته شود مثل اسپری های مرطوب کننده که پاسخ خوبی به درمان می دهند. اما فراموش نکنیم در این اختلال ساختاری، انسداد ایجاد شده برطرف نخواهد شد مگر با جراحی.

جراحی چگونه انجام می شود؟

در این نوع عمل، برش های کوچکی در قسمت های دارای انحراف می دهیم و غضروف یا استخوان تیغه بینی برداشته یا اصلاح می شود. البته به طور همزمان باید اعمال جراحی سینوس ها نیز انجام شود.

در این روش آندوسکوپیک برای اصلاح مناطق دچار انحراف بینی استفاده می شود. در برخی موارد شاخک های بینی باید درمان شود.

آیا با این جراحی، کجی ظاهری بینی هم اصلاح خواهد شد؟

بر خلاف تصور بسیاری از بیماران باید گفت انجام عمل انحراف به هیچ وجه باعث صاف شدن شکل ظاهری بینی نمی شود. جراحی انحراف به روش معمول صرفا نواحی ایجادکننده مانع در مسیر تنفس را اصلاح می کند و تغییری در شکل یا کجی خود بینی نمی دهد؛ بنابراین بیمارانی که همزمان خواهان اصلاح تیغه بینی و کجی ظاهری هستند، باید عمل جراحی سپتو رینوپلاستی را انجام دهند. فقط هنگام جراحی در رفتگی غضروف تحتانی بینی، گاهی انحراف ظاهری کم می شود.

چه سنی برای این عمل جراحی مناسب است؟

جز در موارد خاص بهتر است عمل جراحی بینی پس از کامل شدن رشد بینی و صورت، یعنی پس از پانزده تا هجده سالگی انجام شود. البته در شرایط خاص و مواردی که انسداد کامل یا عوارض ایجاد شده باشد، حتی در کودکان نیز می توان با رعایت برخی ملاحظات خاص به عمل جراحی اقدام کرد.

چه نکاتی در مورد عمل جراحی بینی وجود دارد؟

عمل جراحی انحراف تیغه بینی معمولا با بیهوشی عمومی انجام می شود و طول مدت زمان جراحی بستگی به شدت انحراف بینی دارد و ممکن است حدود یک ساعت به طول انجامد. بیماران نیز چند ساعت بعد از جراحی مرخص می شوند. اغلب پس از عمل، از پانسمان داخل بینی که بیشتر به صورت یک گاز آغشته به پماد آنتی بیوتیکی (تامپون) است، استفاده می شود. تامپون پس از چند روز خارج می شود.

گاهی برای این که بتوانیم تیغه اصلاح شده را در همان وضع نگه داریم، قطعاتی پلاستیکی را داخل بینی قرار می دهیم که چند هفته بعد خارج می شود.

به تازگی روش جدید دیگری وارد بازار شده که در آنها پانسمان ها قابل جذب است، اما گران است و به طور گسترده و در همه مراکز درمانی از آنها استفاده نمی شود.

بیماران ممکن است پس از عمل، دچار تورم خفیفی شوند که طبیعی است و به مرور از بین می رود.

آیا این نوع جراحی عارضه ای هم دارد؟

مانند هر جراحی دیگری، این عمل نیز با خطراتی همراه است، البته عوارض جانبی این عمل نادر و اندک است.

این عوارض شامل عفونت، خونریزی، جمع شدن خون زیر مخاط بینی، اصلاح نشدن کامل اختلال یا ایجاد اشکالی در غضروف بینی است.